ZUS musi wypłacić całą zawieszoną emeryturę

Grzegorz Trejgel

30 sierpnia 2013

źródło: Rzeczpospolita

Świadczenie emerytalne przyznane w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. i zawieszone przez ZUS w związku z kontynuowaniem zatrudnienia na podstawie art. 103a ustawy emerytalnej podlega zwrotowi w całości, tj. od dnia jej zawieszenia

Tak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 21 maja 2013 r. (III AUa 1151/12).

Sąd Apelacyjny w Białymstoku rozpoznał apelację ubezpieczonej od wyroku sądu okręgowego z 25 września 2012 r. Przedmiotem tego rozstrzygnięcia były odwołania wnioskodawczyni od decyzji ZUS:

1. z 3 kwietnia 2012 r., mocą której wstrzymał wypłatę emerytury od 1 października 2011 r.,

2. z 28 maja 2012 r., w której odmówił wznowienia postępowania w trybie art. 114 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz.1227 ze zm.), wydanej z urzędu bez wniosku ubezpieczonej.

Stan faktyczny był następujący: wnioskodawczyni decyzją ZUS z 19 maja 2009 r. uzyskała prawo do emerytury od 1 marca 2009 r., nie rozwiązując stosunku pracy. 1 stycznia 2011 r. wszedł w życie art. 103a ustawy emerytalnej. W świetle tego przepisu prawo do emerytury ulega zawieszeniu – bez względu na wysokość uzyskiwanego dochodu – w przypadku braku uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego ubezpieczony wykonywał pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Ostatecznie 3 kwietnia 2012 r. ZUS wydał decyzję o wstrzymaniu wypłaty emerytury od 1 października 2011 r. w związku z nieprzerwanym kontynuowaniem zatrudnienia u ostatniego pracodawcy.

Kobieta odwołała się od tej decyzji. Sąd okręgowy nie uwzględnił odwołania i w istocie nie rozpoznał istoty sprawy. Mylnie zinterpretował to odwołanie jako wniosek o wznowienie postępowania przed organem rentowym złożony w trybie art. 114 ustawy emerytalnej. Ubezpieczona wniosła apelację od tego wyroku, zarzucając m.in. naruszenie art. 2, 32, 64, 65 ust. 1 i 5, art. 76 ust. 1 Konstytucji RP w zakresie, w jakim art. 103a ustawy emerytalnej znajduje zastosowanie do emerytur przyznanych przed 1 stycznia 2011 r.

W toku postępowania powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K2/12) z 13 listopada 2012 r., który właśnie w takim zakresie uznał za niezgodny z konstytucją art. 103a ustawy emerytalnej.

Ostatecznie sąd apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzające go decyzje w ten sposób, że wznowił wypłatę emerytury za okres od 1 października 2011 r., tj. od daty jej zawieszenia przez ZUS.

Komentuje Grzegorz Trejgel, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

Wyrok Sądu Apelacyjnego z 21 maja 2013 r. (III AUa 1151/12) jest trafny. W orzeczeniu tym sąd dokonał interpretacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. (K 2/12) w zakresie okresu, od jakiego należy określić utratę mocy obowiązującej art. 103a ustawy emerytalnej w stosunku do osób, które uzyskały prawo do emerytury przed datą wejścia go w życie, tj. przed 1 stycznia 2011 r.

Skutki niekonstytucyjności art. 103a ustawy emerytalnej należy odnieść w związku z wyrokiem TK do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że obowiązek zakończenia zatrudnienia z dotychczasowym pracodawcą – jako warunek realizacji nabycia prawa do emerytury – nie ma zastosowania do osób, które uzyskały to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal aktualny i ma zastosowanie do osób, które nabyły prawo do świadczenia w dniu jego wejścia w życie lub później.

Sąd apelacyjny rozstrzygnął w tym postępowaniu istotną kwestię – czy utrata mocy obowiązującej danego przepisu przez orzeczenie jego niekonstytucyjności wywiera skutek prawny od samego początku i czy nie należy go stosować od daty wejścia tego przepisu w życie, czy dopiero od daty ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Zdaniem tego sądu w świetle art. 190 ust. 1 konstytucji orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, a utrata mocy obowiązującej przepisu z powodu jego niezgodności z konstytucją co do zasady oznacza, że przepis ten nie może być stosowany, poczynając od daty jego uchwalenia. Wyrok TK ma więc generalnie skutki retroaktywne (wsteczne), a przez to zachodzi konieczność ponownego rozpoznania sprawy z pominięciem już niekonstytucyjnego przepisu.

Z tym poglądem sądu należy się zgodzić. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniach z: 21 listopada 2008 r. (V CO 43/08), 21 listopada 2006 r. (II PK 42/06), 10 listopada 1999 r. (I CKN 204/98), 16 grudnia 1999 r. (II CKN 632/98), 7 grudnia 2000 r. (III ZP 27/00).

W tym kierunku wypowiedział się także Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 21 lutego 2013 r. (III AUa 41/13) w sprawie podobnej do rozstrzyganej przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku.

Podsumowując, należy stwierdzić, że osoby, które nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. i nie rozwiązały stosunku pracy z pracodawcą, a ZUS zawiesił im z tego powodu emerytury, mają prawo do wznowienia wypłaty świadczenia od daty zawieszenia, jeśli złożyły wnioski o wznowienie postępowania do ZUS lub sądów, które oddaliły pierwotne odwołania od decyzji ZUS zawieszających wypłatę emerytury na podstawie art. 103a ustawy emerytalnej.