Art. 146 Kpa niekonstytucyjny dla "przedawnionych"?

          Po miesiącach (a nawet latach) zmagań o nasze emerytury, zdobywaniu trudnej dla wielu z nas wiedzy o przepisach emerytalnych, czas zająć się powodami i skutkami poczynań organu rentowego.

W sądach jest coraz więcej spraw wnoszonych przez emerytów. Wiele z nich ciągnie się miesiącami, a nawet latami.

Warto zastanowić się nad przyczynami tego zjawiska w kontekście skutków, jakie niesie ze sobą wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie P 20/16.

          Kiedyś większość emerytów miała ogromne zaufanie do ZUS, święcie wierzyła, iż organ rentowy działa na ich korzyść. Większość nie wątpiła, nie sprawdzała decyzji, stosowanych przepisów. Ba, nawet nie czytała pouczeń i informacji znajdujących się w otrzymywanych dokumentach, głównie z powodu braku wiedzy, niezrozumienia zamieszczonych przepisów. Emeryci zwykle nie odwoływali się do sądów. I tu także powodem była niewiedza i brak wiary w sprawiedliwość sądów, lęk przed stawaniem przed obliczem sędziów. Bo też sądy orzekały zwykle „po linii”, na niekorzyść emerytów. I tu aż się prosi przywołanie chaosu po wyroku TK w sprawie zawieszonych emerytur, ogrom spraw sadowych, tysiące najróżniejszych pism urzędowych.

            Obecnie podejście wielu emerytów do dokumentów otrzymywanych z ZUS, jak i sądowych, bardzo się zmienia. Znacznie wzrosła świadomość emerytów, dostępność informacji i możliwość korzystania z najróżniejszych porad internetowych.

            Niezrozumienie i zdziwienie ciągle budzi działanie organu rentowego w stosunku do pokrzywdzonych emerytów. Dlaczego ZUS nie działa na korzyść swoich podopiecznych, świadczeniobiorców, dlaczego bezustannie walczy z emerytami w sądach? Dlaczego w wielu sprawach organ rentowy nie podejmuje działań z urzędu? A wnioski, w większości, składane przez emerytów, z góry skazane są na odmowę?

             Główną przyczyną ciągłej walki o emerytury jest złe prawo. To zarówno ustawodawca, jak również władza wykonawcza, której „ręką” jest organ rentowy, wprowadzają niekonstytucyjne przepisy, często je zmieniając. Brak pewności prawa powoduje też różna interpretacja przepisów prawnych zarówno przez ZUS, jak i sądy.

            Obecnie w bardzo trudnej sytuacji są emerytki „nieprzedawnione”, panie, których dotyczy art. 145 Kodeksu postępowania administracyjnego (posiadają decyzje o przyznaniu emerytury powszechnej z okresu krótszego niż 5 lat przed ogłoszeniem wyroku TK).

Emerytury tych kobiet przeliczane są z zastosowaniem niekorzystnych wskaźników z tablicy średniego dalszego trwania życia, liczone są jak dla kobiety 60+, a nie dla 66-latki. ZUS nie przyjmuje do wiadomości upływu czasu u i  i traktuje nas ciągle jak 60-latki.

           Jednocześnie do obliczenia wysokości emerytury stosuje się wartości środków zgromadzonych na subkoncie w wysokości takiej, jaka była w dacie przyznania emerytury powszechnej. Środki te nie są dalej waloryzowane. Waloryzacji podlega tylko emerytura powszechna.

Różnica waloryzacji emerytury i środków zewidencjonowanych na subkoncie jest bardzo duża. Waloryzacja emerytury osiąga wartość o przeciętnie ok. 2%, natomiast kapitał początkowy i składki waloryzowane są przeciętnie o ok. 8 %.

Dla większości kobiet z tej grupy przeliczenie emerytury nie przyniosło żadnej podwyżki świadczenia, nadal pobierają emeryturę wcześniejszą, ponieważ jest wyższa od emerytury powszechnej, ewentualnie podwyżki świadczenia są niewielkie. Oczywiście, występują tutaj także podwyżki kilkusetzłotowe, są one jednak w zdecydowanej mniejszości.

I tutaj przywołam opinię poznańskiego adwokata Mateusza Ziębaczewskiego:

„Istotą wznowionego postępowania i uchylenia dotychczasowej decyzji ostatecznej jest powrót sprawy do odpowiedniego stadium zwykłego postępowania instancyjnego. Nową decyzję, rozstrzygającą zatem o istocie sprawy, wydaje się jak gdyby sprawa nie była w danej instancji rozstrzygana. Wobec tego organ administracji państwowej wydający nową decyzję stosuje te przepisy prawa materialnego, które obowiązują w dniu orzekania”.
Wniosek z tego taki, że wszystkie nieprzedawnione decyzje powinny być wydawane jak po raz pierwszy.

            W sytuacji podobnej, jak panie „nieprzedawnione”, znajdą się wkrótce, prawdopodobnie, panie „przedawnione” (posiadające decyzje o przyznaniu emerytury powszechnej sprzed ponad 5 lat). Będzie to sytuacja zaledwie podobna, gdyż projekty ustawy „naprawczej”, senacki i rządowy, przewidują co prawda eliminację, do obliczenia emerytury powszechnej, niekonstytucyjnego art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, ale nie przewidują uchylenia decyzji wydanej z naruszeniem prawa.

Czy to są te gwarantowane jednolite zasady zwrotu świadczeń należnych uprawnionym, o których mówi wyrok TK?

            Na wnioski (skargi o wznowienie postępowania), złożone po ogłoszeniu wyroku TK z dnia 6 marca 2019 r., organ rentowy odpowiada paniom „przedawnionym” odmową uchylenia decyzji o emeryturze powszechnej, ograniczając się do stwierdzenia o wydaniu jej z naruszeniem prawa. 

Odmawia również ponownego ustalenia emerytury według art. 114 ustawy emerytalnej. Ostatnio zdarza się, i to dosyć często, że sądy I instancji nakazują organowi rentowemu obliczenie świadczenia z zastosowaniem art. 114. 

Jednakże najczęściej  ZUS odmawia takiego obliczenia motywując to brakiem przesłanek do zastosowania art. 114, z uwagi, iż nie przedłożono nowych dowodów ani nie ujawniono nowych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji przyznającej emeryturę powszechną, określonych w art. 114 ustawy emerytalnej. ZUS nie uznaje błędu legislacyjnego, ani nie przyznaje się do jego popełnienia.

Argumenty ZUS nie mogą się ostać, gdyż nawet Pan Minister Marcin Zieleniecki (Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Przewodniczący Rady Nadzorczej ZUS) potwierdził sprawę popełnienia błędu przez organ rentowy, na obradach Senatu w dniu 18.12.2019 r.

Jaki jest powód tak uporczywej odmowy organu rentowego do ponownego ustalenia wysokości świadczenia „przedawnionym” emerytkom? Czy tak trudno przyznać się do błędu, czy może sam art. 114 budzi niechęć jego zastosowania? 

            ZUS ciągle stoi na stanowisku, iż wobec „przedawnionych” decyzji o emeryturze, należy stosować art. 146 Kpa. A przecież,ominięcie przedawnienia nie uderza w interesy osób trzecich, a w istocie stanowi przywrócenie stanu prawnego zgodnego z Konstytucją.

„Stosowanie terminu 5 letniego przedawnienia do spraw emerytalnych w sytuacji, gdy wyrok TK zapadł po upływie 5 lat od wydania pierwszej decyzji ustalającej prawo do emerytury dla ubezpieczonych sprzeciwia się zasadzie art.2 Konstytucji oraz nie znajduje uzasadnienia w aksjologii i celach przepisu art.146 §1 kodeksu postępowania administracyjnego.

Z pozycji art.2 Konstytucji przepis art.146§1 KPA tworzy swoistą pułapkę prawną dla ubezpieczonego, gdyż ogranicza w czasie możliwość naprawienia szkody (deliktu konstytucyjnego) i restytucji (przywrócenie) prawa zgodnego z ustawą zasadniczą po stronie ubezpieczonych.

Konstytucyjna formuła państwa prawa realizującego zasady sprawiedliwości społecznej wyklucza, aby organ tego państwa ZUS, bronił się przedawnieniem przed naprawieniem deliktu konstytucyjnego wobec ubezpieczonego. Porównanie wartości konstytucyjnych, jakie znajdują się u podstaw art.146§1 KPA i wartości naruszonych tym przepisem, także wyklucza uwzględnienie przedawnienia w stanie faktycznym sprawy.

W sprawie ZUS pozornie akceptuje restytucje prawa do stanu zgodnego z Konstytucją, ale ostatecznie odmawia przeliczenia emerytury powołując się na 5 letni termin przedawnienia z art.146 §1KPA.

Jeśli za artykułem 146 §1 KPA kryje się wartość konstytucyjna, jaką jest pewność prawa uniemożliwiająca naruszanie poprzez przywrócenie stanu zgodnego z Konstytucją praw innych podmiotów, to w stanie faktycznym sprawy pewność prawa wyrażona w terminie art.146§1 KPA nie chroni nikogo poza organem ZUS.

Artykuł 146 §1KPA, co do skutków, tworzy ograniczenia dla formuły art.8 ust.1,art.67 oraz art.64 Konstytucji. Stabilność, czyli utrwalenie w czasie prawa uchwalonego wbrew Konstytucji, nie ma tutaj żadnej wartości, wprost przeciwnie, tworzy wtórną niekonstytucyjność decyzji odmawiającej wznowienia postanowienia.”

(z wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie)

https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/iv-u-564-19-wyrok-sadu-okregowego-w-czestochowie-522852744

https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/iv-u-599-19-wyrok-sadu-okregowego-w-czestochowie-522852743

A na koniec „cukiereczek”

Pani rocznik 53, „przedawniona”, decyzja o przyznaniu emerytury powszechnej z roku 2013. Odwołanie o uchylenie decyzji z 2013 r. oddalone przez sąd. Sąd zobowiązuje ZUS do przeliczenia emerytury jak „pierwszakowi”, na 2019 r. Organ rentowy wnosi apelację, rozprawa odbędzie się za kilka dni.

                „Sąd I instancji zobowiązał ZUS do przeliczenia emerytury ustalonej na zasadach określonych w art. 26 ustawy emerytalnej bez pomniejszania pobranych świadczeń, na dzień 27.03.2019 r.

Wprawdzie w uzasadnieniu wyroku nie została podana wprost dokładna podstawa prawna takiego przeliczenia, to określony sposób ustalenia podstawy obliczenia emerytury wskazuje, ze przeliczenie świadczenia miałoby nastąpić zgodnie z art. 26 w związku z art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Przepisy te mają zastosowanie do ustalania wysokości emerytury po raz pierwszy z chwilą jej przyznania.

Kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Tak ustalona emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy emerytalnej.

Zgodnie z tym przepisem mechanizm przeliczenia emerytury polega na zwiększeniu świadczenia obliczonego według reguł określonych w art. 26 ustawy o iloraz zwaloryzowanych składek zaewidencjonowanych na koncie pracującego emeryta po dniu ustalenia prawa do emerytury i wyrażonego miesiącach średniego trwania życia ustalonego dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia.

Tylko uchylenie decyzji o przyznaniu emerytury powszechnej, uzasadniłoby ponowne wydanie decyzji w przedmiocie prawa do świadczenia i obliczenia jego wysokości od początku, od daty przyznania, w oparciu o przepisy art. 26 w związku z art. 25 ust. 1, natomiast przeliczenie wysokości świadczenia może nastąpić jedynie na zasadach kreślonych w art. 108 ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy uznał, że nie ma podstaw do uchylenia decyzji z 2013 r. i w tym zakresie odwołanie oddalił, zatem zdaniem organu rentowego nie ma podstaw do przeliczenia emerytury od dnia 27.03.2019 r. w sposób wskazany w wyroku.”