Tekst wniosku senatorów RP do Trybunału Konstytucyjnego

Wnioskodawca:

Grupa Senatorów RP VIII kadencji według załączonej listy, reprezentowanych przez Senatora Bohdana Paszkowskiego


Uczestnicy   postępowania:

l)  Senat RP

2) Prokurator Generalny

WNIOSEK
 

Na podstawie art.  191  ust.  l  pkt.  l  w zw.  z art.  188 pkt.  l  Konstytucji RP




Wnosimy o zbadanie zgodności uchwalonej przez Sejm ustawy z dnia 16 grudnia 20 l O r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 20 l O, Nr 257 poz.l726) i wnosimy o stwierdzenie, że art. 6 wyżej wymienionej ustawy w zakresie, w jakim z powodu uzyskiwania przez emeryta przychodu z tytułu zatrudnienia kontynuowanego po nabyciu prawa do emerytury bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą skutkuje zawieszeniem prawa do emerytury również wobec emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury na mocy

wcześniejszych przepisów,     bez   konieczności  rozwiązywania  stosunku   pracy      jest
 
niezgodny z art. 2, art. 21, art. 64 Konstytucji RP oraz art. deklaracji Protokołu dodatkowego nr l do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Jako naszego przedstawiciela w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym wyznaczamy Pana Senatora Bohdana Paszkowskiego


            UZASADNIENIE               
Ustawa  z  dnia  21  listopada  2008  r.  o  emeryturach  kapitałowych (Dz.  U. 2008,
Nr  228,  Poz.  1507),  wchodząca w  życie 8  stycznia  2009  r.,  w  art.  37  pkt.  5  uchyliła
obowiązywanie  art.    l 03    ust.    2a    Ustawy    o   emeryturach    i   rentach    z   Funduszu
Ubezpieczeń    Społecznych,    który    uzależniał    nabycie    prawa    do    emerytury    od

rozwiązania stosunku pracy łączącego beneficjenta z pracodawcą, na rzecz którego świadczył pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Dzięki temu

możliwe  stało  się  przechodzenie   na   emeryturę  bez   konieczności  rozwiązywania

stosunku pracy, co było bardzo korzystne dla osób przechodzących na emeryturę, a chcących jednocześnie pracować. Powszechnie bowiem wiadomo, że osoby w wieku emerytalnym mają trudności ze znalezieniem pracy, więc nawet krótkotrwałe (z

założenia) tylko rozwiązanie stosunku pracy dla wielu z nich stanowić mogłoby niemożliwość późniejszego zatrudnienia. Szacuje się, że z ułatwienia jakie było

wynikiem   uchylenia   art.   l 03   ust.   2a  Ustawy   o  emeryturach   i  rentach   z  Funduszu

Ubezpieczeń  Społecznych  skorzystało  ok.    60    tysięcy  osób.      Tymczasem    Sejm

artykułem 6 Ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw poprzez wprowadzenie do Ustawy o
emeryturach  i  rentach  nowego  przepisu  art.   l 03a    ponownie  wprowadził zawieszenie
prawa    do    emerytury    z    tytułu    zatrudnienia    kontynuowanego    bez    uprzedniego

rozwiązania  stosunku    pracy    z    pracodawcą,  na    rzecz    którego      wykonywał  je

bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Wprowadzając ten przepis Sejm objął jego hipotezą również tych emerytów , którzy skorzystali z wcześniejszej możliwości uzyskania prawa do emerytury bez rozwiązywania stosunku pracy. Taką

regulację  należy  uznać  za    niezgodną  z    art.    2    Konstytucji    RP,    tj.    z    zasadą

demokratycznego państwa prawa i wypływającymi z niej  zasadami  szczegółowymi:

l) z zasadą niedziałania prawa wstecz (zakaz retroakcji prawa),

2)    z zasadą ochrony praw nabytych,

3)    z zasadą zaufania obywateli do państwa.
 
Ad. l) Zasada niedziałania prawa wstecz jest immanentnie związana z zasadą demokratycznego państwa prawa, gdyż nie można wyobrazić sobie państwa prawa, w którym jednocześnie ustawodawca dowolnie zmieniałby regulacje prawne, dotykając tym samym stanów faktycznych, które zaistniały przed wprowadzeniem nowych regulacji. Zasada niedziałania prawa wstecz nakazuje, "by nie stanowić norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione normy prawne do zdarzeń (rozumianych sensu largo), które miały miejsce przed wejściem w życie nowo ustanowionych norm prawnych i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych normami tymi przewidzianych( ... ) (orz. z 22.8.1990 r., K 7/90, OTK 1990, Nr l, poz. 5, s. 51). W przypadku art. 6 Ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych i niektórych innych ustaw wprowadzającego art. 103a Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sposób oczywisty nie dochowano wymogu niedziałania prawa wstecz, gdyż wejście w życie wspomnianego przepisu art. 103a spowoduje zawieszenie prawa do emerytury wobec wszystkich osób, które nabywając prawo do emerytury nie rozwiążą stosunku pracy łączącego je z pracodawcami, na rzecz których wykonywali pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Ustawodawca nie przewidział żadnego przepisu wyłączającego z tego wymogu osób, które skorzystały z wcześniejszej możliwości nabycia prawa do emerytury bez rozwiązywania stosunku pracy, więc nowa regulacja wprowadzona art. 103a Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wpłynie w sposób jednoznacznie negatywny na ich sytuację zmuszając te osoby bądź do rozwiązania stosunku pracy, bądź też w sposób faktyczny pozbawiając je prawa do emerytury poprzez jej zawieszenie. Stanie się tak, mimo że nabycie prawa do emerytury dla tych osób nastąpiło w okresie obowiązywania regulacji nieprzewidujących wymogu rozwiązania stosunku pracy dla nabycia prawa do emerytury. W ten sposób ustawodawca ewidentnie wprowadził normę prawną, która nakazuje stosowanie nowo ustanowionej normy prawnej do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie nowo ustanowionych norm prawnych. Warte podkreślenia jest to, że nowa regulacja w tym wypadku jest jednoznacznie niekorzystna dla jej adresatów. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika bowiem dopuszczalność stanowienia prawa z mocą wsteczną w sytuacji, gdy jest to korzystne dla adresata norm prawnych. W przedmiotowej sprawie nie można mówić nawet o takiej sytuacji, gdyż zmuszanie adresatów normy prawnej wypływającej z art. l 03a Ustawy o



emeryturach   i   rentach   z   Funduszu   Ubezpieczeń  Społecznych  do   rozwiązywania

stosunku pracy w  sposób   oczywisty jest niekorzystne  dla nich.

2) Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego jednoznacznie wynika zasada ochrony praw nabytych jako część zasady państwa prawnego, tak np. orzeczenie z 11.2.1992 r., K 14/91, OTK 1992, Nr l, poz. 7, s.l27- "Zasada państwa prawnego zawiera w sobie

zasadę zaufania   obywateli   do   państwa,  z   tą  zaś  łączy  się na   zasadzie   związków

instrumentalnych   zasada   ochrony   praw   nabytych   ( ... )".   Termin   "nabycie   prawa"
 
stanowi desygnat określający zajście określonego zdarzenia, które ma znaczenie przede wszystkim dla nabywającego uprawnienie. Prowadzi do ukształtowania jego pozycji prawnej, w której staje się on podmiotem określonego prawa. Nabycie prawa wiąże się przede wszystkim jednak z uprawnieniem domagania się od podmiotu zobowiązanego określonego zachowania. Wiąże się z powstaniem stosunku prawnego, w którym jego podmioty pozostają wobec siebie w określonej relacji prawnej. W tym wypadku można z pewnością mówić o nabyciu prawa przez osoby, które skorzystały z wcześniejszej możliwości nabycia praw emerytalnych bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy. Prawo do ma dwa aspekty. Jednym z nich jest prawo

do  świadczenie emerytalnego  przyznane  im  w  okresie  obowiązywania łagodniejszych

przepisów w tym zakresie. Mogą one skutecznie domagać się od Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wypłaty emerytury, gdyż w momencie nabywania przez nie prawa do emerytury nie istniał wymóg rozwiązania stosunku pracy. Z kolei drugim aspektem tego prawa jest możliwość pozostawania w stosunku pracy w momencie nabywania prawa do emerytury bez narażania się na zawieszenie świadczenia emerytalnego. Ważne jest także to, że osoby te korzystały i korzystają efektywnie z tego prawa efektywnie przechodząc na emeryturę z jednoczesnym pozostaniem w stosunku pracy. Ustawodawca zaś wprowadzając nowy art. 103a Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozbawia ich tego prawa z mocą wsteczną (co już samo w sobie jest paradoksem i złamaniem zasady niedziałania prawa wstecz, gdyż z tego prawa już skorzystali) nakazując bądź to zawieszenie świadczenia emerytalnego przyznanego im przecież skutecznie pod

rządami  regulacji   obowiązujących od   8  stycznia   2009   r.,   bądź też wymagając by

zrezygnowali z pracy, choć przecież państwo uznało uprzednio, że nie ma przeszkód by w momencie nabywania prawa do emerytury pozostawali w stosunku pracy. Oczywistym jest więc, że art. 6 Ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych wprowadzający do Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych art. 103a narusza zasadę ochrony praw nabytych i przez to jest niezgodny

z Konstytucją.

3) Regulacja art. 6 Ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych wprowadzająca do Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych art. 103a narusza również zasadę zaufania obywateli do państwa, do prawa przez nie stanowionego, a także zasadę bezpieczeństwa prawnego obywateli. Zasada ta zakłada,

że skoro  zostało już rozpoczęte określone przedsięwzięcie, a prawo  przewidywało, że

będzie ono  realizowane  w  pewnym  okresie,  to  obywatel  powinien  mieć pewność, że

będzie mógł ten  czas wykorzystać, chyba że zajdą szczególne   okoliczności (tak wyrok

TK z 25.4.2001 r. K 13/01, OTK 2001, Nr 4, poz. 81). W wypadku regulacji art. 103a Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa polega na rażącej zmianie stanu prawnego

mimo  wcześniejszych zapowiedzi  i  prowadzonej  wcześniej polityki  państwa. Należy
 
wspomnieć, że zniesienie obowiązku rozwiązywania stosunku pracy przy nabywaniu prawa do emerytury jakie nastąpiło mocą Ustawy o emeryturach kapitałowych
wchodzącej w  życie 8 stycznia 2009  r.  było częścią programu  "Solidarność pokoleń tj.

działania dla  zwiększenia aktywności zawodowej   osób    w  wieku    50+".   Celem  tego

pakietu  działań rządowych było zwiększenie  zatrudnienia  wśród osób   powyżej 50  -

tego  roku   życia w  Polsce.   W   okresie   obowiązywania regulacji,   która    zezwalała na

nabywanie praw emerytalnych i jednoczesne pozostawanie w stosunku pracy szacuje się, że odsetek zatrudnienia wśród osób po 50 - tym roku życia wzrósł z 28 % do 32 %. Tymczasem ustawodawca wprowadzając do Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nowy art. 103a jednoznacznie odstępuje od swojej wcześniejszej polityki, czym z pewnością osłabia zaufanie obywateli do państwa. Dotyczy to nie tylko osób, dla których wspomniany przepis jest także naruszeniem zasady ochrony praw nabytych oraz zasady nieretroakcji prawa, ale także dla osób, których oczekiwania, że będą mogli nabyć uprawnienia emerytalne bez

rozwiązywania stosunku pracy, pozostaną niespełnione pomimo wcześniejszych regulacji dających im taką ekspektatywę.

Wprowadzenie regulacji prawnej zmuszającej dotychczas zatrudnionych i równocześnie pobierających emeryturę do rezygnacji z zatrudnienia pod rygorem zawieszenia prawa do emerytury narusza również art.2 i art.64 Konstytucji a także art. l Protokołu dodatkowego nr l Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, które chronią

prawo własności w tym również ekspektatywę tegoż prawa. Osoby dotknięte tą regulacją niejednokrotnie podjęły decyzje życiowe w tym majątkowe np.: zaciągnęły kredyty w oparciu o swe możliwości majątkowe wynikające z faktu osiągania

równocześnie  dochodu   z   pracy   i   emerytury.   Ingerencja  państwa w   istniejący  stan

majątkowy dziesiątek tysięcy emerytów,    a  więc w  prawa   słusznie im  należące nie

znajduje żadnego usprawiedliwienia. Ingerencja byłaby usprawiedliwiona, gdyby dotyczyła praw nabytych niesłusznie. Wspominani emeryci nabyli przecież prawa
zgodnie  z  obowiązującymi przepisami    wykonując pracę zawodową  przez  określony

okres czasu i płacąc składki emerytalne. Dodać przy tym trzeba, że osoby te łączą pracę zawodową z pobieraniem emerytury najczęściej z uwagi na bardzo skromne uposażenie emerytalne nie pozwalające na utrzymanie godziwego poziomu życia.

W tym stanie sprawy zarzut niezgodności art. 6 Ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw z art. 2, 21, 64 Konstytucji RP oraz art. l Protokołu dodatkowego nr l do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka jest uzasadniony.