Projekt ustawy dla pań 53 - konsultacje społeczne. Ocena skutków regulacji

https://www.senat.gov.pl/prace/senat/proces-legislacyjny-w-senacie/inicjatywy-ustawodawcze/inicjatywa,91.html

INICJATYWY USTAWODAWCZE

Po kliknięciu w  napis Druk nr 1175 i uwagi, dokument otworzy się w nowy oknie

Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Celem ustawy jest przywrócenie większej podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonym, którzy pobierali wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną.

• 15 maja 2019

  Wniesienie projektu

  przedstawiciel wnioskodawcy senator Marek BorowskiDruk nr 1175
• 15 maja 2019

  Skierowanie projektu do:

  
  

  – Komisji Ustawodawczej

  – Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej

  Termin na przygotowanie sprawozdania upływa 6 lipca 2019
•  
  Konsultacje społeczne
  

  •  uwaga 1
  •  uwaga 2
  •  uwaga 3
  •  uwaga 4
  •  uwaga 5
  •  uwaga 6
  •  uwaga 7
• 
  

Uwagi do projektu ustawy można kierować poprzez formularz konsultacyjny lub listownie przez pocztę

• https://www.senat.gov.pl/formularz-konsultacyjny

https://www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/senatdruki/10244/druk/1175.pdf

Tytuł projektu: Ustawa o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Przedstawiciel wnioskodawcy: senator Marek Borowski Osoby odpowiedzialne za projekt w Biurze Legislacyjnym: Marek Jarentowski, ekspert ds. legislacji, tel. 22 694 9338 Bożena Langner, legislator, tel. 22 694 9401 Katarzyna Majewska, ekspert ds. OSR, tel. 22 694 9259	Data sporządzenia: 15 maja 2019 r. Źródło: wyrok TK Nr druku: 1175
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Jaki problem jest rozwiązywany? Kontekst problemu: Trybunał Konstytucyjny (TK) w wyroku z dnia 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16) uznał  za niezgodny z Konstytucją RP przepis art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) w brzmieniu obowiązującym do 30  września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r.kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Nowelizacją (z dnia 11 maja 2012 r.) ustawy o emeryturach i rentach z FUS od 1  stycznia 2013 r. zmieniono zasady obliczania wysokości świadczenia emerytalnego osobom pobierającym tzw. wcześniejszą emeryturę, wprowadzając w przepisie art. 25 ust. 1b ustawy mniej korzystne rozwiązanie, polegające na odliczeniu od  podstawy obliczenia emerytury powszechnej pobranych dotychczas kwot  wcześniejszych emerytur. Roczniki, które do momentu wejścia w życie powyższego przepisu osiągnęły  powszechny wiek emerytalny skorzystały z możliwości obliczenia wysokości emerytury według  dotychczasowych – korzystniejszych dla nich zasad.  Takiej możliwości nie miały kobiety z rocznika 1953, gdyż powszechny wiek  emerytalny osiągnęły dopiero w 2013 r., kiedy obowiązywały już nowe,mniej  korzystne zasady obliczania wysokości emerytur powszechnych. W opinii Trybunału przepis art. 25 ust. 1b nie budziłby wątpliwości, gdyby został  ogłoszony przed momentem podejmowania przez kobiety z rocznika 1953 decyzji o przejściu na wcześniejszą emeryturę. Wówczas emerytki z tego rocznika miałyby świadomość konsekwencji pobierania wcześniejszej emerytury. Zdaniem TK wprowadzenie do ustawy o emeryturach i rentach z FUS mechanizmu  potrącania kwot pobranych świadczeń w stosunku do kobiet urodzonych w 1953 r.  nastąpiło z naruszeniem konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i stanowionego  przez nie prawa. Skutkiem omawianego wyroku TK jest prawo wznowienia postępowania z  mocy art. 190 ust. 4 Konstytucji dla wszystkich kobiet objętych zakresem  orzeczenia TK. Mimo, iż Trybunał zasugerował, że w celu  zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń należnych uprawnionym ustawodawca powinien wprowadzić odpowiednie regulacje w tym zakresie, niewydanie takiej regulacji – jak zaznaczył TK – nie zamyka drogi do wznowienia postępowania. Problemy związane z wyrokiem TK (sygn. akt P 20/16): I. Zakres wyroku TK dotyczył wyłącznie tych kobiet z rocznika 1953, które  wcześniejszą emeryturę pobierały na podstawie art. 46 ustawy. TK wydając  ww. wyrok, związany był bowiem zakresem pytania prawnego sądu, które  dotyczyło właśnie emerytki z rocznika 1953 pobierającej emeryturę na podstawie art. 46 ustawy. Natomiast mechanizm odliczania pobranych  świadczeń, o którym mowa w art. 25 ust. 1b ustawy, dotyczy również emerytek, które wcześniejsze emerytury pobierały na podstawie art. 50, 50a, 50e, 184 ustawy lub art. 88 Karty Nauczyciela. W efekcie bez wprowadzenia odpowiedniej regulacji pozostała część grupy  kobiet z rocznika 1953, nieobjęta  zakresem wyroku TK, a znajdująca się w identycznej sytuacji, jak emerytki objęte zakresem wyroku, może mieć  problem z dochodzeniem możliwości wznowienia postępowania w ich sprawach. II. Kolejnym problemem, z jakim będą miały do czynienia emerytki z rocznika  1953, jest stosowanie przez ZUS przepisu art. 146 Kodeksu postępowania  administracyjnego, zgodnie z którym uchylenie decyzji (…) nie może nastąpić,  jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło (…) pięć lat.  Zatem jeżeli kobiety urodzone w 1953 r. wystąpiły do ZUS o ustalenie powszechnej emerytury zaraz poosiągnięciu wieku emerytalnego – czyli w 2013 r. – i w tym samym roku ZUS wydał decyzję, to nie będą już mogły  domagać się skutecznie wznowienia postępowania, ponieważ 5 lat minęło w 2018 r. Z informacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przedstawionych podczas  posiedzenia Komisji Ustawodawczej,które odbyło się w dniu 8 maja 2019 r.,  wynika, że według szacunków ZUSliczba kobiet urodzonych w 1953 roku pobierających wcześniejszą emeryturę (na podstawie wszystkich przepisów  wymienionych w art. 25 ust.1b ustawy i bez względu na to, czy od wydania i  doręczenia decyzji upłynęło 5 lat)wynosi około 112,5 tys.  Około 98 tys. kobiet z tej grupy pobiera lub pobierało wcześniejszą emeryturę na  podstawie art. 46 ustawy, przy czym w przypadku około 60 tys. kobiet upłynął  5-letni termin na wznowienie postępowania.    Poniższe wykresy prezentują liczbę kobiet z rocznika 1953 pobierających  wcześniejszą emeryturę z uwzględnieniem podstawy prawnej oraz w  przypadku kobiet pobierających wcześniejszą emeryturę na podstawie  art. 46 ustawy – tego, czy od momentu wydania i doręczenia decyzji upłynął  termin 5 lat. Wykres 1. Struktura emerytek z rocznika 1953 wg podstawy pobierania wcześniejszej  emerytury [w tys.] na podstawie art. 46 ustawy  98,0 na podstawie innych przepisów 14,5  (pole zaznaczone kreskami)
Wykres 2. Struktura emerytek z rocznika 1953 pobierających wcześniejszą emeryturę  na podst. art. 46 ustawy wg czasu, jaki upłynął od wydania decyzji [w tys.] upłynął termin 5 lat od wydania i doręczenia decyzji  60,0  (pole zaznaczone kreskami) nie upłynął termin 5 lat od wydania i doręczenia decyzji    38,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ZUS. Pola zaznaczone kreskami na obu powyższych wykresach ( 14,5 tys.,  60,0 tys.) odpowiadają liczbie kobiet, które w obecnym stanie prawnym nie mają  możliwości skorzystania z wyroku Trybunału w trybie wznowienia postępowania.  Można przypuszczać, że tylko około 38 tys. kobiet z rocznika 1953 pobierających  wcześniejszą emeryturę (ze wspomnianych 112,5 tys.) mogłoby skutecznie  dochodzić wznowienia postępowania w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego,  zaś w przypadku pozostałych 74,5 tys kobiet niezbędne jest wprowadzenie  odpowiedniejregulacji w tym zakresie. 2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji,  i oczekiwany efekt
Projektowane rozwiązanie polega na wprowadzeniu do art. 25 ustawy przepisu,  w myśl którego reguł polegających na odliczaniu od podstawy obliczenia emerytury powszechnej kwot pobranych wcześniejszych emerytur nie stosuje się do ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie wniosku złożonego przed dniem 6 czerwca 2012 r., a uprawnienie do emerytury powszechnej uzyskali po 2012 r. Ponadto przyjęto, że ubezpieczony, który pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 46, art. 50, art. 50a, art. 50e i art. 184 ustawy lub art. 88 ustawy –Karta  Nauczyciela, w oparciu o wniosek złożony przed dniem 6 czerwca 2012 r., a  uprawnienie do emerytury powszechnej uzyskał po 2012 r., może wystąpić o  ponowne ustalenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem powyższych zmian,  w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy. Oczekiwanym efektem regulacji będzie dostosowanie systemu prawa do istoty  wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz zrównanie sytuacji wcześniejszych emerytek z rocznika 1953.
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach  członkowskich OECD/UE?
Ze względu na specyfikę zagadnienia porównanie z rozwiązaniami przyjętymi  w innych krajach jest niecelowe.
4. Podmioty, na które oddziałuje projekt Grupa                                      Wielkość                       Źródło danych                          Oddziaływanie Kobiety z rocznika 1953 pobierające wcześniejszą emeryturę:  na podstawie art. 46, w przypadku których od wydania i doręczenia decyzji upłynął termin 5 lat  na podstawie innych przepisów niż art. 46 ustawy (bez względu na to, czy w ich przypadku od wydania i doręczenia decyzji upłynął termin 5 lat) około 60 tys. około 14,5 tys. ZUS (informacje przedstawione na posiedzeniu Komisji Ustawodawczej w dniu 08.05.2019 r.) Możliwość wznowienia postępowania i przeliczenia wysokości emerytury powszechnej według korzystniejszych zasad. 5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników  konsultacji 6. Wpływ na sektor finansów publicznych (ceny stałe z 2019 r.) Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł] 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Łącznie (0-10) Dochody ogółem 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 FUS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Wydatki ogółem 0 245 245 245 245 245 245 245 245 245 245 2 450 FUS 0 245 245 245 245 245 245 245 245 245 245 2 450 Saldo ogółem 0 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -2 450 FUS 0 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -245 -2 450 Źródła finansowania: Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń Projektowana regulacja, mająca na celu  zapewnienie wszystkim kobietom z rocznika 1953 pobierającym wcześniejsze emerytury możliwości obliczenia lub ponownego przeliczenia wysokości emerytury powszechnej bez stosowania mechanizmu pomniejszenia jej podstawy o kwoty pobranych wcześniejszych emerytur, spowoduje wzrost  wydatków sektora finansów publicznych. Model interwencji przedstawia poniższy schemat: W związku z tym, że część kobiet z rocznika 1953 pobierających wcześniejszą emeryturę mogłaby   skutecznie dochodzić wznowienia postępowania i ponownego przeliczenia wysokości emerytury w  wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego bez jakiejkolwiek interwencji ustawodawcy, skutki projektowanej regulacji należy odnieść wyłącznie  do tej części grupy wcześniejszych emerytek z  rocznika 1953, które takiej możliwości bez  wprowadzenia dodatkowych rozwiązań   regulacyjnych by nie miały – a więc kobiet  pobierających wcześniejszą emeryturę na  podstawie innych niż art. 46 ustawy przepisów  oraz tych, w przypadku których od momentu  wydania i doręczenia decyzji upłynął termin 5 lat.  Zgodnie z informacjami ZUS tę grupę kobiet  oszacowano na około 74,5 tys. Należy zauważyć, że w związku z odmiennymi   zasadami stosowanymi do obliczenia wysokości wcześniejszej emerytury i emerytury powszechnej,  a także zróżnicowaną sytuacją wcześniejszych   emerytek z rocznika 1953, nie zawsze przeliczenie wysokości emerytury powszechnej według  korzystniejszych zasad (tj. bez pomniejszania jej   podstawy o kwoty pobranych wcześniejszych  emerytur) będzie skutkowało wzrostem wysokości świadczenia. Może się bowiem okazać, że  wysokość wcześniejszej emerytury w dalszym  ciągu będzie wyższa niż wysokość emerytury  powszechnej obliczonej według nowych zasad. Według informacji ZUS w około 50% przypadków,  w których do chwili obecnej dokonano przeliczenia wysokości emerytury w wyniku wznowienia  postępowania po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wcześniejsza emerytura była korzystniejsza niż emerytura powszechna. W sprawach, w których  zmiana mechanizmu obliczania emerytury  powszechnej spowodowała, że emerytura  powszechna stała się korzystniejsza niż  wcześniejsza emerytura lub wysokość emerytury powszechnej wzrosła, średni wzrost wysokości świadczenia w jednostkowej sprawie wynosił  547,53 zł. Przyjmując powyższe założenia, można oszacować, że łączny wzrost wydatków spowodowany przyjęciem projektowanej regulacji może wynieść około 245  mln zł w skali roku (50% x 74,5 tys. osób x  547,53 zł x 12 m-cy  244,7 mln zł). Należy  podkreślić, że są to ogólne szacunki, które wymagają weryfikacji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych  po dokonaniu odpowiedniej analizy na podstawie  danych indywidualnych zawartych w systemach emerytalnych i przy zastosowaniu zaawansowanych  modeli prognostycznych. Po uzyskaniu odpowiednich  informacji zostaną one zaktualizowane na kolejnych  etapach prac nad regulacją. Na obecnym etapie  przyjęto, że skutki projektowanej regulacji będą  stałe w czasie (pominięto m.in. waloryzację  świadczeń). Ponadto na wysokość finalnych skutków  projektowanych zmian będą miały wpływ  indywidualne zachowania poszczególnych świadczeniobiorców. Istotne znaczenie na wysokość skutków projektowanej regulacji będzie miała przede wszystkim liczba osób, które wystąpią ze skargą na wznowienie postępowania, a także moment, w którym   osoba pobierająca wcześniejszą emeryturę zdecyduje  się na zmianę świadczenia na emeryturę powszechną według nowych zasad (będzie to miało wpływ na waloryzację zgromadzonych składek oraz długość  dalszego trwania życia). W odniesieniu do liczby osób uprawnionych  przyjęto – w myśl postanowień ustawy o finansach publicznych – wariant maksymalny, zakładający,  że każdy uprawniony skorzysta z projektowanej  możliwości wystąpienia o ponowne ustalenie  wysokości emerytury. Natomiast w pozostałym   zakresie szacunki należy traktować z dużą dozą niepewności. 7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie   przedsiębiorców oraz na rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe Skutki Czas w latach od wejścia w życie zmian 0 1 2 3 5 10 Łącznie (0-10) W ujęciu pieniężnym (w mln zł, w cenach stałych z 2019 r.) duże przedsiębiorstwa – – – – – – – sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw – – – – – – – rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe 0 245 245 245 245 245 2 450 W ujęciu niepieniężnym sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw Projektowana regulacja nie  będzie miała wpływu na konkurencyjność gospodarki  i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie mikro-, małych  i średnich przedsiębiorstw. Projektowana regulacja  stworzy możliwość  wystąpienia o ponowne  ustalenie wysokości emerytury  dla wszystkich wcześniejszych emerytek z rocznika 1953 –  bez względu na to, na jakiej  podstawie pobierają lub  pobierały wcześniejszą   emeryturę oraz, czy od  momentu wydania i doręczenia decyzji upłynął termin 5 lat. Według informacji przedstawionych przez ZUS w około 50% przypadków, w których do  chwili obecnej dokonano  przeliczenia wysokości emerytury  w wyniku wznowienia postępowania po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wcześniejsza emerytura była korzystniejsza  niż emerytura powszechna. W sprawach, w których zmiana mechanizmu obliczania emerytury powszechnej spowodowała, że emerytura powszechna stała się korzystniejsza niż wcześniejsza emerytura lub wysokość emerytury powszechnej wzrosła, średni  wzrost wysokości świadczenia  w jednostkowej sprawie  wynosił 547,53 zł.                                                                                                8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych)  wynikających z projektu nie dotyczy 9. Wpływ na rynek pracy Nie dotyczy. 10. Wpływ na pozostałe obszary Omówienie wpływu Nie dotyczy. 11.Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego Przepisy projektu będą miały zastosowanie od dnia jego wejścia w życie. 12. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie  mierniki zostaną zastosowane? Projektowane rozwiązanie powinno podlegać ewaluacji po roku od jej wejścia  w życie w zakresie liczby wniosków o wznowienie postępowania i ponowne przeliczenie wysokości emerytury, liczby spraw, w których przeliczenie wysokości emerytury skutkowało zwiększeniem wysokości  pobieranego świadczenia oraz przeciętnej wysokości wzrostu świadczenia. 13. Brak.