Wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt II 299/12.

Sygn. akt II UK 299/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

                                                                         Dnia 24 kwietnia 2013 r.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący)

SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)

SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

w sprawie z wniosku Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o wypłatę emerytury,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń

Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 kwietnia 2013 r.,

skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego we W.

z dnia 4 kwietnia 2012 r., […],

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Pozwany  organ  rentowy  decyzją  z  12  października  2011  r.  wstrzymał

ubezpieczonej  Z.  S.  dalszą  wypłatę  emerytury od  1  października  2011  r. wobec

nierozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Podstawę prawną 

 decyzji stanowiły przepisy art. 134 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 2 w związku z art. 103a

ustawy  z  17  grudnia  1998  r.  o  emeryturach  i  rentach  z  Funduszu  Ubezpieczeń

Społecznych  (dalej  jako  „ustawa  emerytalna”)  oraz  art.  28  ustawy  z  16  grudnia

2010  r. o  zmianie  ustawy o  finansach  publicznych  oraz niektórych  innych  ustaw

(dalej jako „ustawa zmieniająca”). Ubezpieczona, urodzona w 1953 r., nabyła od 1

marca  2009  r.  prawo  do  emerytury,  jednocześnie  pozostawała  w  zatrudnieniu

pracowniczym i do końca września 2011 r. nie rozwiązała umowy o pracę, dlatego

od 1 października 2011 r. wstrzymano jej wypłatę emerytury.

Sąd  Okręgowy  w  O.  wyrokiem  z  25  listopada  2011  r.  oddalił  odwołanie

ubezpieczonej.   Wskazał,   że   stan   prawny   pozwalał   nabyć   emeryturę   bez

konieczności rozwiązania stosunku pracy. Od 1 października 2011 r. obowiązuje

regulacja art. 103a ustawy emerytalnej (wprowadzona na mocy art. 6 ust. 2 ustawy

zmieniającej), zgodnie z którą prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu

na   wysokość   przychodu   uzyskiwanego   przez   emeryta   z   tytułu   zatrudnienia

kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na

rzecz   którego   wykonywał   je   bezpośrednio   przed   dniem   nabycia   prawa   do

emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Wobec tego, że ubezpieczona,

pobierając  emeryturę,  nieprzerwanie  pozostawała  w  stosunku  pracy,  pozwany

prawidłowo wstrzymał jej wypłatę emerytury od 1 października 2011 r.

W  apelacji  ubezpieczona  zarzuciła,  że  zmiana  regulacji  prawnej  narusza

zasadę ochrony praw nabytych.

Sąd  Apelacyjny  we  W.  wyrokiem  z  4  kwietnia  2012  r. zmienił zaskarżony

wyrok  oraz  poprzedzającą  go  decyzję,  w tej sposób,  że  ustalił brak  podstaw do

wstrzymania  wypłaty  emerytury.  Za  podstawę  rozstrzygnięcia  wskazał  art.  27

ustawy   zmieniającej,   zgodnie   z   którym   Zakład   Ubezpieczeń   Społecznych,   w

terminie  30  dni  od  dnia  wejścia  w  życie  niniejszej  ustawy,  poinformuje  osoby

pobierające emerytury o obowiązujących, od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy,

warunkach  pobierania  emerytury  w  przypadku  kontynuowania  stosunku  pracy  u

pracodawcy,  z  którym  stosunek  ten  był  zawarty  przed  dniem  nabycia  prawa  do

emerytury. Z przepisu tego jasno wynika, iż ustawodawca nałożył na pozwanego

obowiązek  powiadomienia  ubezpieczonego  o  zmianie  stanu  prawnego  w  w/w

zakresie,  w  tym  o  konieczności  rozwiązania  stosunku  pracy  z  dotychczasowym

pracodawcą, aby nadal, to jest od 1 października 2011 r., mógł pobierać emeryturę.

Mimo   braku   wyraźnego   określenia   rygoru   braku   tego   powiadomienia   należy

przyjąć, że jego niewykonanie nie może skutkować zawieszeniem emerytury, nawet

w   sytuacji   kontynuowania   dotychczasowego   zatrudnienia.   Zatem   zawieszenie

wypłaty  emerytury  ubezpieczonej  było  możliwe  wyłącznie  w  sytuacji,  gdy  mimo

skutecznego   powiadomienia   o   wymienionym   obowiązku,   ubezpieczona   nadal

pozostawałaby  w  zatrudnieniu.  To  na  pozwanym  spoczywał  ciężar  wykazania

powiadomienia  ubezpieczonej  w  terminie  30  dni  od  wejścia  w  życie  ustawy

zmieniającej o zawieszeniu prawa do emerytury. W aktach sprawy nie ma takich

dowodów.  Pozwany  w  toku  sprawy  również  nie  wskazywał  na  wywiązanie  się  z

tego   obowiązku   wobec   ubezpieczonej.   Skoro   do   1   października   2011   r.

ubezpieczona nie została powiadomiona o zmianie, to nie zachodzą podstawy do

zawieszenia jej emerytury od tej daty. Sąd Okręgowy błędnie uznał, że decyzja o

zawieszeniu emerytury jest prawidłowa.

Skarga kasacyjna pozwanego         zarzuciła naruszenie            art. 27 ustawy

zmieniającej w związku z art. 103a ustawy emerytalnej przez przyjęcie, że pozwany

nieprawidłowo wstrzymał ubezpieczonej wypłatę emerytury. Wskazał na potrzebę

wykładni   art.   27   ustawy   zmieniającej,   ponieważ   błędnie   przyjęto   związek

przyczynowo-skutkowy między brakiem (a przynajmniej jego udokumentowania w

aktach  rentowych)  powiadomienia  ubezpieczonej  o  zamianie  stanu  prawnego  i

brakiem podstaw do zawieszenia emerytury od 1 października 2011 r. na podstawie

art. 103a ustawy emerytalnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut  skargi  jest  zasadny,  jednak  zaskarżony  wyrok  należy  utrzymać  w

mocy wobec wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., K 2/12.

Wadliwą była wykładnia art. 27 ustawy zmieniającej, stwierdzająca, że brak

poinformowania  przez  pozwanego  osoby  pobierającej  emeryturę  o  konieczności

rozwiązania   stosunku   pracy   stanowił   warunek   sine   qua   non   obowiązywania

przepisu art. 103a ustawy emerytalnej. Gdyby tak przyjąć, to inną treść miałyby te

przepisy,  a  także  art.  30  ustawy  zmieniającej,  określający  wejście  jej  życie.  

systemie źródeł prawa powszechnego obowiązywanie aktu normatywnego (ustawy)

nie zależy od indywidualnego poinformowania adresata o wyjściu w życie ustawy

czy  o  jej  zmianie.  Sąd  Apelacyjny  miałby  rację,  gdyby  ustawodawca  w  art.  27

wprowadził wyjątek od tej zasady, jednak wówczas musiałby wyraźnie określić taki

skutek,  czyli  nieobowiązywania  ustawy  wobec  indywidualnego  adresata.  Taka

norma   (skutek)   z   tego   przepisu   nie   wynika.   Wykładnia   art.   27   przyjęta   w

zaskarżonym wyroku prowadziłaby do nieuprawnionego i istotnego zróżnicowania

wobec prawa, tylko ze względu na brak czynności faktycznej, czyli ze względu na

niepoinformowanie o nowej regulacji. Trudno byłoby przy tym uznać, że pozwany

prowadzi  rejestr  wszystkich  emerytów  pobierających  emerytury  przyznane  bez

uprzedniego rozwiązania stosunku pracy i że mógłby (zdążyłby) poinformować ich

wszystkich  o  nowym  prawie  w  terminie  30  dni  do  wejścia  w  życie  ustawy.

Oczywiście obowiązek z art. 27 ustawy zmieniającej nie jest bez znaczenia, jednak

w   aspekcie   uprzedniego   pouczenia   ubezpieczonego,   jako   warunku   zwrotu

nienależnie pobranego świadczenia (emerytury) na podstawie art. 138 ust. 2 pkt 1

ustawy  emerytalnej.  Nienależnie  pobrane  świadczenie  nie  wynikałoby  z  braku

poinformowania   w  trybie   art.   27   ustawy   zmieniającej,   lecz   z   nierozwiązania

stosunku  pracy,  co  zależałoby  tylko  od  ubezpieczonego,  nawet  gdyby  został

pouczony  o  nowej  regulacji.  Na  podstawie  art.  103a  prawo  do  emerytury  ulega

zawieszeniu w przypadku   nierozwiązania         stosunku pracy, czyli dalszego

kontynuowania  zatrudnienia  wykonywanego  bezpośrednio  przed  dniem  nabycia

prawa do emerytury.

W  ocenie  składu  rozpoznającego  skargę  należy  jednak  zważyć  na  wyrok

Trybunału  Konstytucyjnego  z 13  listopada  2012  r.,  K  2/12,  gdyż  wynika  z niego

zmiana stanu prawnego, której nie można pominąć ze względu na zasadę z art.

316 k.p.c. w związku z art. 39821 k.p.c. Sąd Najwyższy oddala skargę kasacyjną

Również wtedy,gdy zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia

odpowiada  prawu  (art.  39814  k.p.c.).  Chodzi  o  to,  że  ubezpieczona  może  żądać

wznowienia  postępowania  na  podstawie  art.  4011  k.p.c.  Stan  faktyczny  w  jej

sprawie nie jest sporny, znaczenie miałoby tylko prawidłowe zastosowanie prawa

materialnego

Trybunał Konstytucji w wskazanym wyroku orzekł, iż art. 28 ustawy z dnia 16

grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych

ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art.

103a  ustawy  z  dnia  17  grudnia  1998  r.  o  emeryturach  i  rentach  z  Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z 2010 r. Nr 40, poz.

224, Nr 134, poz. 903, Nr 205, poz. 1365, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1726, z

2011 r. Nr 75, poz. 398, Nr 149, poz. 887, Nr 168, poz. 1001, Nr 187, poz. 1112 i Nr

205, poz. 1203 oraz z 2012 r. poz. 118 i 251), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z

16  grudnia  2010  r.,  w  zakresie,  w  jakim  znajduje  zastosowanie  do  osób,  które

nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania

stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i

stanowionego  przez  nie  prawa  wynikającą  z  art.  2  Konstytucji  Rzeczypospolitej

Polskiej. Jednocześnie w uzasadnieniu w zakresie skutków wyroku stwierdził, że z

chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw utraci moc art. 28 ustawy

zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art.

103a  ustawy  o  emeryturach  i  rentach  z  FUS  do  osób,  które  nabyły  prawo  do

emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy.

Znaczy   to,   że   obowiązek   rozwiązania   stosunku   pracy   z   dotychczasowym

pracodawcą – jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie

miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r.

do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i

znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego

wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 r.

Ubezpieczona  nabyła  prawo  do  emerytury  (według  ustaleń  w  sprawie)  1

marca  2009  r.,  zatem  ma  do  niej  zastosowanie  dobrodziejstwo  wynikające  z

orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814 k.p.c.