Zawieszenie emerytury: czerwca 2013

Sygn. akt II UK 299/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2013 r.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący)

SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)

SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

w sprawie z wniosku Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o wypłatę emerytury,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń

Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 kwietnia 2013 r.,

skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego we W.

z dnia 4 kwietnia 2012 r., […],

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Pozwany organ rentowy decyzją z 12 października 2011 r. wstrzymał

ubezpieczonej Z. S. dalszą wypłatę emerytury od 1 października 2011 r. wobec

nierozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Podstawę prawną

decyzji stanowiły przepisy art. 134 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 2 w związku z art. 103a

ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych (dalej jako „ustawa emerytalna”) oraz art. 28 ustawy z 16 grudnia

2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw

(dalej jako „ustawa zmieniająca”). Ubezpieczona, urodzona w 1953 r., nabyła od 1

marca 2009 r. prawo do emerytury, jednocześnie pozostawała w zatrudnieniu

pracowniczym i do końca września 2011 r. nie rozwiązała umowy o pracę, dlatego

od 1 października 2011 r. wstrzymano jej wypłatę emerytury.

Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z 25 listopada 2011 r. oddalił odwołanie

ubezpieczonej. Wskazał, że stan prawny pozwalał nabyć emeryturę bez

konieczności rozwiązania stosunku pracy. Od 1 października 2011 r. obowiązuje

regulacja art. 103a ustawy emerytalnej (wprowadzona na mocy art. 6 ust. 2 ustawy

zmieniającej), zgodnie z którą prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu

na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia

kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na

rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do

emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Wobec tego, że ubezpieczona,

pobierając emeryturę, nieprzerwanie pozostawała w stosunku pracy, pozwany

prawidłowo wstrzymał jej wypłatę emerytury od 1 października 2011 r.

W apelacji ubezpieczona zarzuciła, że zmiana regulacji prawnej narusza

zasadę ochrony praw nabytych.

Sąd Apelacyjny we W. wyrokiem z 4 kwietnia 2012 r. zmienił zaskarżony

wyrok oraz poprzedzającą go decyzję, w tej sposób, że ustalił brak podstaw do

wstrzymania wypłaty emerytury. Za podstawę rozstrzygnięcia wskazał art. 27

ustawy zmieniającej, zgodnie z którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w

terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, poinformuje osoby

pobierające emerytury o obowiązujących, od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy,

warunkach pobierania emerytury w przypadku kontynuowania stosunku pracy u

pracodawcy, z którym stosunek ten był zawarty przed dniem nabycia prawa do

emerytury. Z przepisu tego jasno wynika, iż ustawodawca nałożył na pozwanego

obowiązek powiadomienia ubezpieczonego o zmianie stanu prawnego w w/w

zakresie, w tym o konieczności rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym

pracodawcą, aby nadal, to jest od 1 października 2011 r., mógł pobierać emeryturę.

Mimo braku wyraźnego określenia rygoru braku tego powiadomienia należy

przyjąć, że jego niewykonanie nie może skutkować zawieszeniem emerytury, nawet

w sytuacji kontynuowania dotychczasowego zatrudnienia. Zatem zawieszenie

wypłaty emerytury ubezpieczonej było możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy mimo

skutecznego powiadomienia o wymienionym obowiązku, ubezpieczona nadal

pozostawałaby w zatrudnieniu. To na pozwanym spoczywał ciężar wykazania

powiadomienia ubezpieczonej w terminie 30 dni od wejścia w życie ustawy

zmieniającej o zawieszeniu prawa do emerytury. W aktach sprawy nie ma takich

dowodów. Pozwany w toku sprawy również nie wskazywał na wywiązanie się z

tego obowiązku wobec ubezpieczonej. Skoro do 1 października 2011 r.

ubezpieczona nie została powiadomiona o zmianie, to nie zachodzą podstawy do

zawieszenia jej emerytury od tej daty. Sąd Okręgowy błędnie uznał, że decyzja o

zawieszeniu emerytury jest prawidłowa.

Skarga kasacyjna pozwanego zarzuciła naruszenie art. 27 ustawy

zmieniającej w związku z art. 103a ustawy emerytalnej przez przyjęcie, że pozwany

nieprawidłowo wstrzymał ubezpieczonej wypłatę emerytury. Wskazał na potrzebę

wykładni art. 27 ustawy zmieniającej, ponieważ błędnie przyjęto związek

przyczynowo-skutkowy między brakiem (a przynajmniej jego udokumentowania w

aktach rentowych) powiadomienia ubezpieczonej o zamianie stanu prawnego i

brakiem podstaw do zawieszenia emerytury od 1 października 2011 r. na podstawie

art. 103a ustawy emerytalnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut skargi jest zasadny, jednak zaskarżony wyrok należy utrzymać w

mocy wobec wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., K 2/12.

Wadliwą była wykładnia art. 27 ustawy zmieniającej, stwierdzająca, że brak

poinformowania przez pozwanego osoby pobierającej emeryturę o konieczności

rozwiązania stosunku pracy stanowił warunek sine qua non obowiązywania

przepisu art. 103a ustawy emerytalnej. Gdyby tak przyjąć, to inną treść miałyby te

przepisy, a także art. 30 ustawy zmieniającej, określający wejście jej życie.

systemie źródeł prawa powszechnego obowiązywanie aktu normatywnego (ustawy)

nie zależy od indywidualnego poinformowania adresata o wyjściu w życie ustawy

czy o jej zmianie. Sąd Apelacyjny miałby rację, gdyby ustawodawca w art. 27

wprowadził wyjątek od tej zasady, jednak wówczas musiałby wyraźnie określić taki

skutek, czyli nieobowiązywania ustawy wobec indywidualnego adresata. Taka

norma (skutek) z tego przepisu nie wynika. Wykładnia art. 27 przyjęta w

zaskarżonym wyroku prowadziłaby do nieuprawnionego i istotnego zróżnicowania

wobec prawa, tylko ze względu na brak czynności faktycznej, czyli ze względu na

niepoinformowanie o nowej regulacji. Trudno byłoby przy tym uznać, że pozwany

prowadzi rejestr wszystkich emerytów pobierających emerytury przyznane bez

uprzedniego rozwiązania stosunku pracy i że mógłby (zdążyłby) poinformować ich

wszystkich o nowym prawie w terminie 30 dni do wejścia w życie ustawy.

Oczywiście obowiązek z art. 27 ustawy zmieniającej nie jest bez znaczenia, jednak

w aspekcie uprzedniego pouczenia ubezpieczonego, jako warunku zwrotu

nienależnie pobranego świadczenia (emerytury) na podstawie art. 138 ust. 2 pkt 1

ustawy emerytalnej. Nienależnie pobrane świadczenie nie wynikałoby z braku

poinformowania w trybie art. 27 ustawy zmieniającej, lecz z nierozwiązania

stosunku pracy, co zależałoby tylko od ubezpieczonego, nawet gdyby został

pouczony o nowej regulacji. Na podstawie art. 103a prawo do emerytury ulega

zawieszeniu w przypadku nierozwiązania stosunku pracy, czyli dalszego

kontynuowania zatrudnienia wykonywanego bezpośrednio przed dniem nabycia

prawa do emerytury.

W ocenie składu rozpoznającego skargę należy jednak zważyć na wyrok

Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., K 2/12, gdyż wynika z niego

zmiana stanu prawnego, której nie można pominąć ze względu na zasadę z art.

316 k.p.c. w związku z art. 39821 k.p.c. Sąd Najwyższy oddala skargę kasacyjną

Również wtedy,gdy zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia

odpowiada prawu (art. 39814 k.p.c.). Chodzi o to, że ubezpieczona może żądać

wznowienia postępowania na podstawie art. 4011 k.p.c. Stan faktyczny w jej

sprawie nie jest sporny, znaczenie miałoby tylko prawidłowe zastosowanie prawa

materialnego

Trybunał Konstytucji w wskazanym wyroku orzekł, iż art. 28 ustawy z dnia 16

grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych

ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art.

103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z 2010 r. Nr 40, poz.

224, Nr 134, poz. 903, Nr 205, poz. 1365, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1726, z

2011 r. Nr 75, poz. 398, Nr 149, poz. 887, Nr 168, poz. 1001, Nr 187, poz. 1112 i Nr

205, poz. 1203 oraz z 2012 r. poz. 118 i 251), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z

16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które

nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania

stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i

stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej. Jednocześnie w uzasadnieniu w zakresie skutków wyroku stwierdził, że z

chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw utraci moc art. 28 ustawy

zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art.

103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do

emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy.

Znaczy to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym

pracodawcą – jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie

miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r.

do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i

znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego

wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 r.

Ubezpieczona nabyła prawo do emerytury (według ustaleń w sprawie) 1

marca 2009 r., zatem ma do niej zastosowanie dobrodziejstwo wynikające z

orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814 k.p.c.

Strony

30 czerwca 2013

Wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt II 299/12. część 2

27 czerwca 2013

Wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt II 299/12.