Zawieszone zaległe emerytury - ex tunc czy ex nunc?

Panie Mecenasie 

bardzo dziękujemy za  artykuł

Artykuł ze strony Pana Mecenasa Marcina Hołówki

LINK

W październiku 2011 roku 40 tysiącom emerytom zawieszono wypłatę emerytur. Chodziło o osoby które jednocześnie pobierały świadczenie emerytalne i pracowały. Przepisy emerytalne, wprowadzone w styczniu 2011 roku zawieszały wypłatę emerytury takim emerytom. Jedynym wyjściem dla takich osób było rozwiązanie umowy o pracę i następnego dnia ponowne zatrudnienie. Nie wszyscy jednak mogli skorzystać z takiego rozwiązania - grupami "upośledzonymi" były osoby mianowane (urzędnicy państwowi, nauczyciele akademiccy). Niektórzy też obawiali się, że po rozwiązaniu umowy o pracę pracodawca nie będzie chciał ich ponownie zatrudnić lub zaproponuje dużo gorsze warunki.
W dniu 13 listopada 2012 r. w sprawie K 2/12 Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w którym orzekł, że przepis art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest niezgodny z Konstytucją.
Osoby, którym organ rentowy zawiesił wypłacanie emerytury składały więc, po opublikowaniu tego wyroku, wnioski o wznowienie postępowania w sprawie zawieszenia emerytury.
Organ rentowy wszystkim tym osobom odmawia wypłąty zaległego, zawieszonego świadczenia emerytalnego gdyż uważa, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego ma moc ex nunc, czy wyłącznie - na przyszłość.

Organ rentowy uzasadniając odmowne decyzje, wydane na podstawie wniosków emerytów złożonych po wydaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. w sprawie K 2/12 a dotyczące wypłaty zaległego, zawieszonego świadczenia emerytalnego powołuje się na art. 190 ust. 3 Konstytucji, w myśl którego orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem jego ogłoszenia i z tym dniem następuje utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego dotyczy orzeczenie Trybunału. Organ rentowy wskazuje, że w tego typu sprawach wyrok Trybunału Konstytucyjnego obowiązuje od momentu jego ogłoszenia, tj. od dnia 22 listopada 2012 r. a więc nie dotyczy zawieszonych świadczeń emerytalnych niewypłacanych w okresie od października 2011 r. do października 2012 r.

Jest to oczywiście całkowicie błędne stanowisko.
Zagadnienie mocy wstecznej orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzających niezgodność aktu normatywnego lub jego części z aktem wyższego rzędu było wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, który zdecydowanie opowiadał się za przyznaniem skutków sięgających w przeszłość (ex tunc). Zob. np.: uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06, OSNC 2007, nr 6, poz. 79, uchwały z dnia 23 stycznia 2001 r., III ZP 30/00, OSNP 2001, nr 23, poz. 685, z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136, z dnia 23 stycznia 2004 r. III CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 61, z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 81 i z dnia 19 maja 2006 r. III CZP 26/06, OSNC 2007, nr 3, poz. 39 oraz wyroki z dnia 10 listopada 1999 r., I CKN 204/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 94, z dnia 19 grudnia 1999 r., I CKN 632/98, niepubl., z dnia 19 kwietnia 2000 r., II CKN 272/00, niepubl., z dnia 15 stycznia 2003 r. IV CKN 1693/00, niepubl., z dnia 9 października 2003 r., I CK 150/02, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 132, ze sprost. OSNC 2004, nr 10, s. 131, z dnia 29 października 2003 r., III CK 34/02, OSP 2005, nr 4, poz. 54, z dnia 30 września 2004 r., IV CK 20/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 161, z dnia 26 listopada 2004 r., V CK 270/04, niepubl., z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 457/04, niepubl., z dnia 7 października 2005 r., II CK 756/04, "Monitor Prawniczy" 2005, nr 21, s. 1027, z dnia 14 września 2006 r., III CSK 102/06, niepubl., z dnia 15 czerwca 2007 r., II CNP 37/07, niepubl., z dnia 13 grudnia 2007 r., I CSK 315/07, niepubl., z dnia 19 czerwca 2008 r. V CSK 31/08, OSNC-ZD 2009, nr 1, poz. 16, z dnia 20 maja 2009 r., I CSK 379/08, OSNC 2009, nr 10, poz. 172 i z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK 110/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 82, a także postanowienia z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP 27/00, OSNAPUS 2001, nr 10, poz. 331 i z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 272/03, niepubl.. Na ogół nie budzi wątpliwości, że owa "przeszłość" sięga do daty wejścia w życie obecnej Konstytucji, a więc do dnia 17 października 1997 r.

Linia orzecznictwa Sądu Najwyższego wskazująca na działanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego ex nunc dotyczy wyłącznie wyroków Trybunału Konstytucyjnego, w których Trybunał wyraźnie określił skutki czasowe działania wydanego wyroku. Tymczasem w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. Trybunał jednoznacznie wskazał charakter swego orzeczenia i świadomie nie określił jego skutków w czasie (np. poprzez orzeczenie w wyroku odroczenia przez Trybunał Konstytucyjny utraty mocy niekonstytucyjnego przepisu).

A więc w sprawach dotyczących zawieszenia wypłaty emerytur od października 2011 roku wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. ma działanie ex tunc i organ rentowy ma obowiązek wypłacić zaległe świadczenie emerytalne.

Marcin Hołówka