Jak działa wyrok Trybunału Konstytucyjnego?

      I znów na blogu wzajemne naskakiwanie na siebie w sprawie działania wyroku TK  z 13 listopada 2012.  Ja wiem, że niektórzy za nic nie chcą do siebie dopuścić wiadomości, że ten wyrok działa dopiero od dnia jego opublikowania, czyli od 22 listopada 2012 r.  Ale takie jest zdanie samego Trybunału, wielokrotnie opisywane, wyrażane głosami jego byłych Prezesów (Zdziennicki, Safjan, Stępień).

„Kwestia skutków orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego już dawno przestała się jawić jako oczywista i bezdyskusyjna”  – stwierdzał prof. Marek Safjan na jednym z wystąpień w 2003 r., będąc wówczas prezesem TK.

     Zamieszanie wprowadzają miedzy innymi  uzasadnienia wyroków. To bowiem w nich sędziowie Trybunału często zawierają wskazówki, jak rozumieć i stosować konkretne przepisy.

     Powoduje to, że zarówno sądy powszechne, jak i Sąd Najwyższy i tak orzekają zgodnie
 z własnym rozumieniem przepisów.  Prawnicy zgodnie przyznają,  że konflikt o to, czyje orzeczenia są ważniejsze, obserwują od wielu lat i jest on, ich zdaniem,  nie do rozstrzygnięcia.

„Jeżeli w ramach jednego sądu mogą się pojawić rozbieżności w orzecznictwie, to trudno sobie wyobrazić, że nigdy nie pojawią się one w orzecznictwie dwóch sądów i to obojętnie, czy w Polsce, czy w innym kraju”  –  zauważa Andrzej Rzepliński, prezes Trybunału Konstytucyjnego.

„Trybunał, badając zgodność aktu normatywnego z konstytucją, powinien brać pod uwagę interpretację nadaną przez orzecznictwo SN, aczkolwiek nie jest nim  związany”   –  przyznaje
z kolei Stanisław Dąbrowski, pierwszy prezes Sądu Najwyższego.

„Jest to przyrodzony problem każdego systemu prawnego, w którym sąd konstytucyjny jest odrębnym sądem”   –  ocenia Andrzej Rzepliński.

      Według niego konfliktu nie ma tylko w tych systemach, w których jest jeden sąd, będący zarazem sądem najwyższym i sądem konstytucyjnym, np. w państwach skandynawskich. 
W konsekwencji rywalizacja rozgrywa się na kilku płaszczyznach. Dotyczy m.in. wykładni prawa dokonywanej przez TK, bezpośredniego stosowania przepisów ustawy zasadniczej, skutków orzeczeń trybunału, a zwłaszcza ich mocy wstecznej, jak również samej możliwości wzajemnego oceniania swoich orzeczeń.

     „Jest problem intertemporalnego działania wyroków TK i jest rozbieżność w tej kwestii pomiędzy TK a SN. Trybunał przychyla się bowiem do działania swoich orzeczeń na przyszłość, a w orzecznictwie SN w większości uznaje się działanie wyroków TK z mocą wsteczną” – wynika np. z zapadłego 9.08.2012 r. orzeczenia SN (sygn. V CSK 402/11).

       I zgodnie z tym sądy okręgowe i apelacyjne orzekając o uchyleniu decyzji ZUS zawieszającej emeryturę prawie zawsze nakazują wypłatę od 1.10.2011 r. (ale zdarzają się wyjątki,  niektóre sądy orzekają inaczej, czyli dopiero od 22 listopada 2012)

       Skoro jednak Trybunał w wyroku i uzasadnieniu nie wspomniał nawet słowem, jak jego zdaniem naprawić szkody wynikłe dla emerytów z powodu stosowania niekonstytucyjnego przepisu, to trudno dziwić się ministrom pracy i finansów, że chcą z tego skorzystać i odesłać emerytów do sądów.       

        Zupełnie inną kwestią jest podział na emerytów na „tych do 8 stycznia 2009 r. i tych po tej dacie”, moim zdaniem podział niczym nie uzasadniony i wcale nie wynikający z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Ale jak widać większość sądów tak to rozumie i oddala

apelacje emerytów.

       Dopóki w tej kwestii nie pojawi się stanowisko Sądu Najwyższego, a powinno się pojawić gdy zaczną się kasacje od wyroków sądów apelacyjnych,  nie powstanie np. uchwała SN w tej sprawie. sądy będą tak orzekały i na nic nie zdadzą się zaklęcia i głosy oburzenia emerytów.

         A już zupełnie odrębną sprawą jest lekceważący i pogardliwy dla emerytów sposób prowadzenia rozpraw, zwłaszcza w sądach apelacyjnych. Uważam, że sąd lekceważąc zmieniony zakres skargi, ograniczony tylko do wypłaty zaległych świadczeń, po prostu łamie prawo, od takich wyroków sądów okręgowych trzeba apelować,  a w stosunku do wyroków sądów apelacyjnych wnosić skargi kasacyjne, których podstawą będzie zarzut orzekania poza zakresem zaskarżenia, bowiem jeżeli strona pozwana uznała częściowo moje roszczenia, to sąd już nie ma prawa w to ingerować. 

         Tyle teorii na temat tego co się obecnie dzieje, głównie w sądach. A w praktyce ZUS jak widzimy zastosował się literalnie do wyroku Trybunału i wszystkim pracującym nadal, wcześniej „zawieszonym” emerytom. wznowił bieżące świadczenia  (jeśli ktoś ma jeszcze nie wznowione to prawie na pewno z własnej winy).  Na temat  zaległych świadczeń i drogi ich dochodzenia będziemy mogli , moim zdaniem, rozmawiać dopiero wtedy gdy dostaniemy oficjalnie decyzje odmawiające wypłaty tych świadczeń, dywagowanie w tym temacie obecnie jest łapaniem ryb przed siecią.

Krzysztof